Wat De Prediker over boeken en lezen te melden had

In een der boeken van het Boek der Boeken
In het boek Ecclesiates (De Prediker) wordt in Hoofdstuk 12, vers 11 en 12, gewag gemaakt van boeken en lezen, en dat is weer in diverse vertalingen zo poëtisch overgebracht dat we enkele daarvan u — in het kader van deze verzameling wijze woorden en aanverwants — niet willen onthouden. In de klassieke Statenvertaling wordt het als volgt verwoord:


Ende wat boven deselve is / mijn sone / weest gewaerschouwd / van vele boeken te maken / en is geen eynde / ende veel lesens is vermoeijinge des vleesches. (Uitgave 1793. *1)


In een begin twintigste eeuw uitgegeven versie van diezelfde Statenvertaling staat het zo:


En wat bovenal dezelve (*2) is, mijn zoon, wees gewaarschuwd: van vele boeken te maken is geen einde, en veel lezen is vermoeiing des vleesches.


In de Nieuwe Vertaling van de Bijbel, voor het eerst compleet verschenen in 1951, komen we het als volgt, veel prozaïscher, tegen:

En overigens, mijn zoon, wees gewaarschuwd; er is geen einde aan het maken van veel boeken en veel doorvorsen is afmatting voorhet lichaam.

Zo is de tekst ook te vinden in de Rembrandt-bijbel. Een Nederlandse editie met illustraties door Rembrandt van Rijn (1606-1669).
In de Groot Nieuws Bijbel in de omgangstaal wordt het zodanig gezegd dat niemand meer hoeft na te denken wat er zou kunnen worden bedoeld:


En dan nog iets, een laatste waarschuwing. Er worden veel te veel boeken geschreven en van al dat lezen wordt je alleen maar moe.


In de allernieuwste Nederlandse vertaling van de Heilige Schrift, verschenen in 2004, lezen we:


En tot slot, mijn zoon, nog deze waarschuwing: er komt geen einde aan het aantal boeken dat geschreven wordt, en veel lezen mat het lichaam af.

In de wat oudere, Leidsche vertaling — die de tekst opvallenderwijs over de hele bladspiegel, en niet in twee kolommen uitspreidt — staat het zo:


En wat hierboven uitgaat — mijn zoon, laat u waarschuwen: aan het vele boeken maken komt geen einde, en diep doordenken is vermoeiing des vleesches.

In de Engelse King James Bible vinden we het zo omschreven:

And, further by these, my son, he admonished: of making any books there is no end and much study is a weariness of the flesh (3)


En dan kunnen we vanzelfsprekend ook niet achterblijven met dezelfde tekst in een Franse bijbelvertaling:

Du reste, mon fils, tire instruction de ces choses; on ne finirait pas, si l'on voulait faire und grand nombre de livres, et beaucoup d'étude est une fatigue pour le corps.

Zo staat dat in en Franse, protestantse versie van 1882 — ook daarin de tekst over de hele breedte van de bladspiegel — en exact zo in een gereviseerde editie van 1951. Het opvallende is echter dat in die beide edities het versnummer niet 12 maar 14 is.

In de editie van 1545 van de Bijbel "Aufss new zugericht" door Martin Luther, staat de tekst zo:

Hüt dich mein Son / fur andern mer/ Denn viel Bücher machens ist kein Ende / Vnd viel Predigen macht den Leib müde.

Diverse latere uitgaven beroepen zich erop te zijn "nach der deutschen Übersetzung Martin Luthers", en dan lezen we in de uitgave van 1963 door de Württembergische Bibelanstalt Stuttgart:

Hüte dich, mein Sohn, vor andern mehr; denn viel Büchermachens ist kein Ende, und viel Studieren macht den Leib müde.

In de zogeheten Merian-Bibel, een bijbeluitgave met kopergravures van Matthaeus Merian (1593-1650) is sprake van 'revidierter Text 1964', en dan luidt diezelfde tekst op basis van de Luther-vertaling:

Und über dem allen, mein Sohn, laß dich warnen: denn des vielen Büchermachens ist kein Ende, und viel Studieren macht den Leib müde.

In de katholieke Herder-editie, een Jubiläumsausgabe van 1965, staat het iets anders:

Über dies hinaus, mein Sohn, laß dich warnen! Das viele Büchermachen nimmt kein Ende, und vieles Studieren ermüdet den Leib.
__________
*1 Voor bijzonderheden over de verschillende, hier gebruikte, edities van de Gantsche Heilige Schrift zij verwezen naar ons artikel op deze site over Behartenswaardige Woorden van de Apostel Paulus.
*2 Hiermede wordt verwezen naar het in het onmiddellijk voorafgaande Vers 11 vermelde over de 'als nagelen diep ingeslagen' Woorden der Wijzen en hun Verzamelingen.
*3 Nimmer heb ik meegemaakt dat een student — zelfs niet een van een faculteit der godgeleerdheid — die geen zin had om veel te lezen voor zijn vak, naar deze passage in de Schrift heeft verwezen.
____________
Afbeeldingen
1. Afbeelding op de voor- èn achterzijde van de cassette voor de einde jaren zestig van de vorige eeuw uitgegeven Rembrandtbijbel.
2. Voorplat met in de band gestanste ornamentiek van de Leidsche Vertaling van de Bijbel.
3. Gereproduceerd voorkomen van de Luther-bijbel van 1545.
4. Voorzijde van het stofomslag voor de Duitse Merian-Bibel in een reprografische editie uit 1983.